Οι εταιρείες σπόρων αγνοούν το δικαίωμα των αγροτών να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή

Οι ερευνητές λένε ότι οι αγρότες των αναπτυσσόμενων χωρών χάνουν μια από τις μεγαλύτερες ελπίδες που έχουν στο να μετριάσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής λόγω του αυξανόμενου ελέγχου των εταιρειών στους σπόρους που χρησιμοποιούν. Η προειδοποίηση αυτή έρχεται με την ευκαιρία του Παγκόσμιου Συνεδρίου Σπόρων που πραγματοποιήθηκε στις 8-10 Σεπτεμβρίου στην έδρα του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στη Ρώμη.

Οι ερευνητές του Διεθνούς Ινστιτούτου Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης (IIED) και άλλων οργανώσεων από Κίνα, Ινδία, Κένυα, Παναμά και Περού, δηλώνουν πως η ποικιλότητα των παραδοσιακών σπόρων μειώνεται με γρήγορους ρυθμούς κάτι που σημαίνει πως πολύτιμα χαρακτηριστικά όπως η ανθεκτικότητα στη ξηρασία και σε έντομα μπορεί να χαθεί οριστικά.

“Σε μέρη όπου αγροτικές  κοινότητες κατάφεραν να διατηρήσουν τις παραδοσιακές τους ποικιλίες, αυτές χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπιστούν οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής” αναφέρει η διευθύνων ερευνήτρια Krystyna Swiderska του IIED. “Ωστόσο το πιο σύνηθες είναι ότι αυτές οι ποικιλίες αντικαθιστούνται από μια μικρή κλίμακα “μοντέρνων” ποικιλιών η οποίες ευρέως προωθούνται από εταιρείες και επιδοτούνται από τις κυβερνήσεις. Αυτές οι ποικιλίες είναι περιορισμένης γενετικής ποικιλομορφίας ενώ χρειάζονται περισσότερες εισροές όπως εντομοκτονα και χημικά λιπάσματα καθώς και περισσότερους φυσικούς πόρους όπως γη και νερό”

Οι ίδιοι ερευνητές δηλώνουν πως μια αιτία αυτής της κατάστασης είναι ότι η διεθνής συμφωνία για την προστασία των νέων ποικιλιών- γνωστή ως UPOV- προστατεύει μόνο τα κέρδη των ισχυρών ιδιωτικών εταιρειών ενώ αποτυγχάνει να αναγνωρίσει και να προστατέψει τα δικαιώματα και την γνώση των φτωχών αγροτών.

“Τα δυτικά κράτη και η βιομηχανία σπόρων θέλει να αναβαθμίσει τον ρόλο του UPOV ώστε να παρέχει αυστηρότερα αποκλειστικά δικαιώματα στους εμπορικούς παραγωγούς σπόρων” αναφέρει η Swiderska. “Αυτό θα υπονομεύσει περαιτέρω τα δικαιώματα των αγροτών και θα προωθήσει την απώλεια ποικιλίας των σπόρων στην οποία οι φτωχές κοινότητες στηρίζουν την προσπάθεια τους, του να αντισταθούν στην κλιματική αλλαγή.
Οι ερευνητές τονίζουν επίσης πως για να συνεχίσουν οι αγρότες να διατηρούν και να υιοθετούν τις ποικιλίες τους, πρέπει να τους επιτρέπεται να αποθηκεύουν, να χρησιμοποιούν, να ανταλλάσσουν και να μεταπωλούν σπόρους που διατηρούν στα χωράφια τους. Τεχνολογίες οι οποίες περιορίζουν αυτά τα βασικά δικαιώματα- όπως οι Τεχνολογίες Γενετικού Περιορισμού Χρήσης (GURTS ή αλλιώς Τεχνολογία Εξολοθρευτής)- εμφανίζονται ως μια πολύ σοβαρή απειλή για την γενετική βιοποικιλότητα, την ποιότητα των σπόρων και τον τα μέσα συντήρησης των φτωχών αγροτών.

“Οι αγροτικές κοινότητες οι οποίες ανέπτυξαν και διατήρησαν μια πλούσια ποικιλία σπόρων για χιλιάδες χρόνια χρειάζονται τώρα άμεσα κίνητρα για να συνεχίσουν να τις διατηρούν” δηλώνει ο Ruchi Pant της Ινδικής Ecoserve. “Χρειάζονται τα ίδια δικαιώματα πάνω στις παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων και την σχετική γνώση όπως αυτή που έχουν οι εταιρείες πάνω στις μοντέρνες ποικιλίες που αναπτύσσουν και πατεντάρουν. Οι νέοι νόμοι για τους σπόρους που αρχίζουν να εφαρμόζονται σε αναπτυσσόμενες αγροτικές χώρες εμφανίζουν απειλή για τα δικαιώματα των μικρών αγροτών στο να διατηρούν, καλλιεργούν και να ανταλλάσσουν τις παραδοσιακές τους ποικιλίες.”

Οι μικρής κλίμακας αγρότες ελάχιστα επωφελούνται όταν οι σποροπαραγωγικές εταιρείες χρησιμοποιούν τις δικές τους παραδοσιακές ποικιλίες για να αναπτύξουν νέες, και αυτό επειδή οι σποροπαραγωγοί αποκτούν τα πνευματικά δικαιώματα ιδιοκτησίας αφού ελέγξουν και καταχωρήσουν τις νέες ποικιλίες. Μια λύση η οποία αποδείχθηκε επιτυχής στην Νοτιοδυτική κίνα είναι η ανάπτυξη συμφωνιών συμμετοχικής έρευνας ανάπτυξης ποικιλιών μεταξύ αγροτών και παραγωγών, μέσω των οποίων οι σποροπαραγωγοί μοιράζονται τα κέρδη με τους αγρότες προς ανταπόδοση της συνεισφοράς τους σε σπόρους και γνώση.

“Οι παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων είναι σημαντικές στο να βοηθήσουν τους Κινέζους αγρότες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή” Αναφέρει ο Jingsong Li του Κέντρου Αγροτικής Πολιτικής της Κίνας. “Την ίδια στιγμή, η βιοποικιλότητα απειλείται από προβλήματα όπως η ξηρασία, οι πλημμύρες, ζιζάνια και ασθένειες, τα οποία η κλιματική αλλαγή μπορεί να προάγει. Γι’ αυτούς τους λόγους οι αγρότες διατείνονται στο να βελτιώσουν τις ποικιλίες τους μέσω της συμμετοχικής έρευνας ανάπτυξης ποικιλιών.

Το παγκόσμιο Συνέδριο σπόρων πραγματοποιήθηκε ώστε να τονίσει την σημασία των νέων ποικιλιών και των σπόρων υψηλής ποιότητας σε αυτό το πλαίσιο και να εξετάσει το πώς οι κυβερνήσεις μπορούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που θα ενθαρρύνει την παραγωγή και διανομή σπόρων υψηλής ποιότητας.

Σεπτέμβριος 2009

Πηγή: IIED